Afscheidsmomenten met Thomas

Wanneer ik voor de eerste keer bij een gezin aankom waar een dierbare is overleden is dat altijd een spannend moment. Spannend omdat ik hen niet ken en zij mij niet. Ze laten me wel toe in een intieme setting met verdriet en andere emotionele gevoelens. Iedereen is uniek en dus zijn reacties van mensen uniek. Hoe zal het dit keer vergaan? Wat ga ik tegenkomen? Hoe heftig zal het zijn?

Ontmoeting

Graag vertel ik over mijn ervaringen met de familie van Thomas. Thomas is een kind dat stierf vlak voor zijn eerste verjaardag, nu ruim 2 jaar geleden. Het verdriet was ongelooflijk heftig, want de liefde zo ontzettend groot!
Ik kwam aan in het crematorium waar ik de familie trof. Rond het prachtig beschilderde en versierde kistje waar Thomas in lag. Veel kleurrijke details zag ik, veel knuffels en bloemstukken in prachtige vormen. Sommige met speelgoed erin verwerkt. Alle aanwezigen waren kleurrijk gekleed. Hoe droevig de situatie ook was, de aankleding was vol vrolijke kinderlijke en kleurrijke details.
Het kennismaken en handen schudden / condoleren gaat vlot met een bemoedigende glimlach van mijn kant. Ik voelde me welkom bij deze mensen. Zij wisten waarom ze foto’s wensten van alles tot aan de laatste blik op hun Thomas. Hij zou vandaag na de dienst gecremeerd worden.

Vragen

Het overbrengen van alle spullen rond Thomas in de opbaar-ruimte naar de aula en Thomas tillen naar de familiekamer begon. Het oudere zusje liep rond en kwam af en toe nog een knuffel geven aan haar overleden broer. De ouders van Thomas, beide grootouders, overige familieleden en beste vrienden waren ook aanwezig. Iedereen was bezig alles in gereedheid te brengen voor de afscheidsdienst. Mijn ogen volgen en de camera klikt bij al deze handelingen. Wat later loop ik naar de familiekamer waar ik moeder alleen tref, zittend naast Thomas. Ze stelt me vragen. Vragen als: jij hebt ook een kindje verloren hè? Gaat dit ooit nog wel over? Wordt de pijn en verdriet ooit minder? -Oei, denk ik. De reactie van mij is belangrijk voor haar. Ze vraagt om geruststelling, maar kan ik haar die geven? Ik kan alleen antwoorden uit mijn eigen ervaring, die is niet te vergelijken met die van haar! Ieders verlies is uniek, ieder mens is uniek, iedere reactie en omgang met rouw is uniek. Maar ik geloof dat ik JA wil zeggen. Positief antwoorden. Maar kan dit wel? Is dit een eerlijk antwoord? Ooit is hier gelijk aan nooit.  Man, hoeveel vragen en antwoorden kunnen er door je hoofd schieten? En dit allemaal tegelijkertijd in een paar tellen?

Mijn antwoord weet ik niet meer precies, maar ik heb vast bemoedigend willen antwoorden, ongeveer als; “Ja het wordt door de tijd anders, de pijn en verdriet komt en gaat, het verdriet zal er soms zijn en soms even niet, maar echt overgaan zal het nooit. Thomas kwam nu eenmaal in je leven en je zult hem nooit kunnen vergeten. Hij hoort erbij. Ik vergeet mijn kindjes niet, soms moet ik enorm huilen, gewoon opeens. Maar doordat ik weet dat ik foto’s mis, kan ik nu wel hier voor jullie zijn om een herinnering te maken voor later. Ik heb deze niet en mis dit enorm. Ik ga voor jullie deze dag volgen en zo mooi mogelijk vastleggen.”

Oké, volgens mij heb ik het er goed aan gedaan om mijn rol te benoemen. Ik ben er niet om te troosten, maar om beelden te maken die later troost mogen geven. Maar blijkbaar is mijn rol soms net iets groter. Of ben ik juist door mijn eigen ervaring toegankelijk om deze vragen te beantwoorden? We zijn tenslotte ‘ergens’ lotgenoten. Ik vertel anderen dat ik de fotograaf ben die verdriet begrijpt. En ja dat doe ik in zekere zin ook, maar verdriet van een ander is van die ander. Deze is niet van mij. Het kan me wel aansteken tot voelen van verdriet. Wanneer je anderen hoort of ziet huilen kan dit nu eenmaal zo op je overslaan.

Stil verdriet

Later zie ik vader stil in gedachten zitten bij Thomas. Alleen. Nog voor de dienst. Van hem komen geen vragen. Ik zie ook geen tranen, hij is verstilt. Dit beeld leg ik vast. Hij weet dat ik in de ruimte ben en jaagt me niet weg. Wat ik van hem begrijp zonder dat we praten: hij was deze dagen een creatieve doener. De kist is prachtig beschilderd door hem. Een afbeelding van de favoriete knuffel van Thomas staat er zelfs op. Goed dat ik dit fotografeer; de kist gaat straks mee de oven in.

De ruimte is gevuld met mensen, de dienst is vol prachtige verhalen en passende rituelen. Volwassenen en kinderen blazen bellen boven het gezicht van Thomas. Iets wat hem altijd opvrolijkte. De kist is nog altijd niet gesloten.

Heftig moment

Een van de laatste beelden die ik maak van deze dag is een van de heftigste. De ouders samen met Thomas in de crematie ruimte. Het kistje gaat zometeen sluiten, maar samen willen ze hem nog een laatste knuffel geven. Het allerlaatste afscheid, het letterlijk moeten loslaten. Tranen rollen over mijn wangen, wazig kijk ik door de lens en klik. De leegte van het kistje afwachtend voor de opening van de oven, de ouders in een innige omhelzing met hun allerliefste zoon. Hartverscheurend.

Deze foto vroegen de ouders mij te tonen in de fototentoonstelling die werd gemaakt met Els Hogervorst. Dat zij deze foto zelf uitkozen vonden we verrassend, want zo confronterend. De foto zegt zoveel… Deze foto raakt diep.
Ik voel hierbij  een boodschap (of zij dit nu zo bedoelden of niet):

Stop je verlies niet weg. Ga het aan. Hoe zwaar en moeilijk het ook is. Misschien dat anderen dan mogen begrijpen dat je verdriet nooit helemaal over kan gaan.

Kun je begrijpen dat de ouders deze foto juist wilden laten zien aan de buitenwereld? Andere indrukwekkende afscheidsfoto’s zijn heden (t/m nov. 2016) te zien in het museum Tot Zover in Amsterdam. Je kunt gratis een toegangskaartje bemachtigen, wanneer je jouw reactie hieronder achterlaat. We verloten iedere maand twee kaartjes. Meer lezen over afscheidsfoto’s in het museum Tot Zover kan hier>>>

Geef je een reactie hieronder en maak kans op een gratis toegangskaart!